W ocenie występowania suszy, oprócz wartości klimatycznego bilansu wodnego, są brane pod uwagę właściwości retencyjne gleb, ustalone według kategorii agronomicznych, wydzielonych na podstawie map glebowo-rolniczych. Przestrzenne zróżnicowanie zdolności retencyjnych gleb jest, obok klimatycznego bilansu wodnego, czynnikiem decydującym o spełnieniu kryterium suszy na danym obszarze. W ten sposób uwzględnia się fakt silnego zróżnicowania podatności pokrywy glebowej Polski na skutki niedoboru wody, mierzonego wartościami klimatycznego bilansu wodnego - gleby lekkie są zdecydowanie mniej odporne na stres wodny od gleb średnich i ciężkich, co znajduje odzwierciedlenie w zróżnicowaniu kryteriów suszy i progów klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych kategorii agronomicznych gleb.

Wystąpienie określonych wartości klimatycznego bilansu wodnego przedstawionych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 kwietnia 2010r. w sprawie wartości klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb (Dz. U. Nr 75, poz. 480) powoduje przeciętnie 20% spadek plonów w danym roku w przypadku zbóż ozimych, zbóż jarych, kukurydzy, rzepaku, rzepiku ziemniaków i buraka cukrowego w stosunku do wartości średnich wieloletnich w Polsce. Wartości klimatycznego bilansu wodnego oznaczające wystąpienie suszy dla pozostałych roślin zostały określone analogicznie do wyżej wymienionych grup lub gatunków roślin, z uwzględnieniem okresów krytycznych na niedobory wody. Wartości krytyczne klimatycznego bilansu wodnego oznaczające wystąpienie suszy zróżnicowano dla gatunków roślin (kukurydza, rzepak, rzepik, ziemniak, burak cukrowy, chmiel, tytoń oraz truskawki) lub grup roślin uprawnych (zboża ozime i jare, warzywa gruntowe, drzewa i krzewy owocowe oraz rośliny strączkowe), kategorii gleb i okresów rozwojowych. Do wyznaczenia progów klimatycznego bilansu wodnego wykorzystano statystyczno-empiryczne modele prognoz i model symulacyjny plonów opracowane w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach. Instytut jest autorem i posiada wyłączne prawa do mapy glebowo-rolniczej w skali 1:100 000 i 1:25 000. Materiał ten jest utrzymywany w zasobach Instytutu i służy realizacji licznych programów dla potrzeb administracji państwowej i samorządowej związanych z waloryzacją jakości i przydatności gleb, oceną stanu ich degradacji, oceną zasobów wodnych gleb i ich funkcji retencyjnych. W oparciu o mapy glebowe w nawiązaniu do wartości klimatycznego bilansu wodnego są definiowane obszary wystąpienia suszy w poszczególnych regionach Polski.

W celu monitorowania występowania zjawiska suszy został utworzony system monitoringu skutków suszy rolniczej uwzględniający klimatyczny bilans wodny i warunki glebowe we wszystkich województwach. Wartości klimatycznego bilansu wodnego są obliczane dla kolejnych okresów sześciodekadowych dla ok. 284 stacji synoptycznych i posterunków opadowych (IMiGW oraz COBORU). Ponadto IUNG-PIB dysponuje siecią własnych stacji automatycznych, która jest stale rozwijana i co roku instalowane są nowe stacje w rejonach, w których brak jest danych meteorologicznych. Na podstawie danych pochodzących z tych stacji i punktów pomiarowych wyznaczone są mapy klimatycznego bilansu wodnego w Polsce.

Powszechnie uważa się, że w przypadku jednostkowego opadu różnica sumy opadu pomiędzy bliskimi miejscowościami znacznie się różni. Natomiast przy agregacji sumy opadu dla dłuższego okresu, jak to jest dla okresu sześciodekadowego, różnice te są mniej istotne i uprawniają do zastosowania procedury interpolacyjnej. Zastosowane metody uwzględniają wpływ odległości stacji na wyinterpolowaną wartość dla gminy.

Kategorie gleb ustala się w oparciu o skład granulometryczny profilu glebowego na podstawie cyfrowych map glebowo-rolniczych przedstawiających przestrzenne zróżnicowanie siedlisk glebowych i ich pojemności wodnej.


System zawiera aplikacje komputerowe integrujące zarówno dane meteorologiczne potrzebne do obliczenia klimatycznego bilansu wodnego oraz dane z cyfrowej mapy glebowo-rolniczej obrazującej przestrzenne zróżnicowanie retencji wodnej różnych kategorii agronomicznych gleb i jej wpływu na skutki suszy rolniczej. Jako istotny element systemu wykorzystywane są również modele prognoz plonów, pozwalające określić spadki plonów na poziomie krajowym i regionalnym w danym roku. Informacje dotyczące stanu warunków pozwalających określić wystąpienie zjawiska suszy - w postaci dekadowych raportów - są przekazywane do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi i wykorzystywane w obwieszczeniach Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wskaźników klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb.

Podsumowując powyższe, resort rolnictwa podkreśla, że przyjęty w określaniu obszarów na których może wystąpić zjawisko suszy, wskaźnik klimatycznego bilansu wodnego, jest pod względem metodologicznym wskaźnikiem obiektywnym. Okres sześciodekadowy do określenia suszy rolniczej został wybrany z powodu najlepszej oceny tego zjawiska opisującego 20% spadek polonów względem średnich wieloletnich plonów.

Jednocześnie MRiRW informuje, że zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. Nr 22, poz. 121, z późn. zm.) kredyty preferencyjne na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich mogą być udzielane, jeżeli wysokość poniesionej szkody w związku z wystąpieniem tych zjawisk:

• przekracza 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej w przypadku szkód w uprawach rolnych i zwierzętach gospodarskich;
• przekracza kwotę 1.050 zł - w przypadku szkód w środku trwałym.

Warunkiem ubiegania się o ww. kredyty jest oszacowanie strat przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód.