Główne źródła chorób zawodowych

Choroba zawodowa rolnicza, w myśl artykułu 12 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, to choroba, która powstała w związku z pracą w gospodarstwie rolnym i objęta jest wykazem chorób zawodowych. Wykaz chorób zawodowych stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 lipca 2002r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 132, poz. 1115), zawiera 26 chorób lub grup chorobowych.

Do chorób zawodowych, na jakie najczęściej zapadają rolnicy, należą: choroby układu oddechowego - dychawica oskrzelowa, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, a także uczuleniowe zapalenie skóry oraz kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych.

Choroby zawodowe u rolników wykrywane są bardzo rzadko, głównie z powodu braku systematycznych badań profilaktycznych. Wiele chorób rozwija się w początkowej fazie bez wyraźnych objawów, a pacjenci zgłaszają się do lekarza najczęściej zbyt późno. Przyczyny wystąpienia chorób zawodowych nie uległy zmianie - są to głównie narażenie na pył rolniczy oraz kontakt ze zwierzętami domowymi i dzikimi, w tym ukąszenia przez kleszcze. Jednymi z częściej występujących chorób zawodowych rolników są choroby odzwierzęce.

Chorobami odzwierzęcymi są takie choroby zakaźne i pasożytnicze, którymi człowiek może zarazić się od zwierząt chorych lub będących nosicielami pasożytów, prionów, wirusów, bakterii, grzybów.

Schorzenia te są bardzo niebezpieczne, z trudnymi do wyleczenia powikłaniami, czasem powodującymi trwałe kalectwo, a nawet śmierć.

Najpopularniejsze choroby

Tabela 1. Charakterystyka niektórych chorób odzwierzęcych:

Poza chorobami odzwierzęcymi praca w rolnictwie może powodować zagrożenia układu oddechowego i zagrożenia dermatologiczne.

Tabela 2. Wybrane zagrożenia układu oddechowego i zagrożenia dermatologiczne:

Samo rozpoznanie choroby zawartej w wykazie chorób zawodowych nie jest jednoznaczne z uznaniem tej choroby za zawodową. Aby tak się mogło stać musi być uruchomiona odrębna procedura.

Zgłaszanie chorób zawodowych

W przypadku podejrzenia choroby zawodowej należy podjąć działania regulowane na podstawie rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. z 2002 r. Nr 132, poz. 1115). Przedmiotowe rozporządzenie jest wydane na podstawie Kodeksu pracy i jest skierowane do pracodawców, ale stosuje się je odpowiednio do rolników nie będących pracodawcami. W tym rozporządzeniu znajduje się wykaz chorób zawodowych oraz szczegółowe zasady postępowania w sprawie chorób zawodowych.

Zgodnie z tym rozporządzeniem postępowanie w sprawie chorób zawodowych składa się z trzech etapów:

1. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej;

2. Rozpoznania choroby zawodowej;

3. Wydania decyzji o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu inspektorowi pracy, których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca była wykonywana. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może dokonać:

• lekarz, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie choroby zawodowej,

• lekarz stomatolog, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie wystąpienia u pacjenta choroby zawodowej,

• lekarz weterynarii, który podczas wykonywania zawodu stwierdził u rolnika mającego kontakt z chorymi zwierzętami, objawy mogące nasuwać podejrzenie choroby zawodowej,

• rolnik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę.

Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej wszczyna postępowanie i kieruje rolnika na badanie w celu rozpoznania choroby. Do orzekania o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania jest właściwy lekarz posiadający odpowiednie kwalifikacje, zatrudniony w jednej z następujących jednostek orzeczniczych I lub II stopnia:

Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

1) poradnie i oddziały chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,

2) katedry, poradnie i kliniki chorób zawodowych akademii medycznych,

3) przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i inwazyjnych,

4) jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u osób hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

Jednostkami orzeczniczymi II stopnia są:

W przypadku orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach wymienionych wyżej w pkt 3 – katedry, poradnie i kliniki chorób zakaźnych i inwazyjnych akademii medycznych, a w odniesieniu do gruźlicy również jednostki badawczo-rozwojowe prowadzące rozpoznawanie i leczenie gruźlicy.

Natomiast w przypadku orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w pozostałych jednostkach, wymienionych w pkt 1, 2 i 4, jednostkami orzeczniczymi są przychodnie, oddziały i kliniki chorób zawodowych jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy. Lekarz zatrudniony w tej jednostce prowadzący badania wydaje orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu, bądź braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej. Orzeczenie otrzymuje państwowy inspektor sanitarny, rolnik oraz osoba, która stwierdziła podejrzenie choroby.

Jeżeli rolnik nie zgadza się z treścią otrzymanego orzeczenia przez jednostkę orzeczniczą I stopnia może, w ciągu 14 dni od jego otrzymania, wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą stopnia II. Wniosek powinien wtedy złożyć za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia. Orzeczenie wydane w wyniku ponownego badania jest ostateczne.

Właściwy państwowy inspektor sanitarny na podstawie zebranego materiału dowodowego, a w szczególności na podstawie orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej i oceny narażenia zawodowego rolnika, wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.

Decyzję tę przesyła m. in. zainteresowanemu rolnikowi. Od decyzji wydanej przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego przysługuje odwołanie do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, a od decyzji państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego – skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Długotrwały uszczerbek na zdrowiu a ubezpieczenie

Osoba, u której stwierdzono chorobę zawodowa i w związku z tą chorobą nastąpił długotrwały uszczerbek na zdrowiu, jeśli podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników ma prawo w odrębnym postępowaniu przed Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ubiegać się jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu bądź jeżeli w związku z tą chorobą stała się całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym może ubiegać się o rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm.). Orzeczenia dotyczące całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym oraz uszczerbku na zdrowiu wydają w pierwszej instancji lekarze rzeczoznawcy Kasy, a w drugiej instancji - komisje lekarskie Kasy. Na podstawie tych orzeczeń wydawane są decyzje Prezesa KRUS w sprawie przedmiotowych świadczeń. Od powyższych decyzji przysługuje prawo odwołania do sądu powszechnego.

Źródło: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi „Bezpieczeństwo i higiena pracy w gospodarstwie rolnym”